Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί που παρουσιάζουν οφέλη για την υγεία όταν καταναλώνονται ή εφαρμόζονται στο σώμα.
Μπορούν να βρεθούν στο γιαούρτι και σε άλλα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση, σε συμπληρώματα διατροφής και σε προϊόντα ομορφιάς.
Τι είδη μικροοργανισμών υπάρχουν στα προβιοτικά;
Τα προβιοτικά μπορεί να περιέχουν μια ποικιλία μικροοργανισμών. Τα πιο κοινά είναι τα βακτήρια που ανήκουν σε ομάδες που ονομάζονται Lactobacillus και Bifidobacterium.
Διαφορετικοί τύποι προβιοτικών μπορεί να έχουν διαφορετικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, εάν ένα συγκεκριμένο είδος Lactobacillus βοηθά στην πρόληψη μιας ασθένειας, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένα άλλο είδος Lactobacillus ή οποιοδήποτε από τα προβιοτικά Bifidobacterium θα έκανε το ίδιο πράγμα.
Ο ρόλος των πρεβιοτικών
Για την απορρόφηση των προβιοτικών, χρειάζεται όμως και μια άλλη ομάδα συστατικών, τα πρεβιοτικά. Τα πρεβιοτικά είναι τύπος φυτικών ινών και βρίσκονται στα όσπρια, τα σκόρδα, τα κρεμμύδια, τα ραδίκια, τις αγκινάρες, την μπανάνα, τον λιναρόσπορο κ.α.
Οι πρεβιοτικές ουσίες δεν υδρολύονται ούτε απορροφώνται στον γαστρεντερικό σωλήνα, αλλά είναι διαθέσιμες ως υποστρώματα για τα προβιοτικά και οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες επί του παρόντος είναι οι μη αφομοιώσιμοι φρουκτοολιγοσακχαρίτες. Για πρακτικούς λόγους, ο συνδυασμός προβιοτικών και πρεβιοτικών περιγράφεται και ως συμβιωτικά.
Ποια η λειτουργία των προβιοτικών στον ανθρώπινο οργανισμό;
Τα προβιοτικά φαίνεται να επιτελούν λειτουργίες, όπως η καταπολέμηση του φουκώματος, η αντιμετώπιση των μυκητιάσεων γεννητικών οργάνων, η βελτίωση των αποκρίσεων του ανοσοποιητικού συστήματος, η συνοχή των κοπράνων, η κινητικότητα του εντέρου και η συγκέντρωση των κολπικών γαλακτοβακίλλων.
Προβιοτικά και φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου
Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου είναι ένας όρος για μια ομάδα καταστάσεων που προκαλούν φλεγμονή ενός τμήματος του πεπτικού συστήματος. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn.
Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν κοιλιακό άλγος, διάρροια (που μπορεί να είναι αιματηρή), απώλεια όρεξης, απώλεια βάρους και πυρετό. Τα συμπτώματα μπορεί να κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά και μπορεί να έρχονται και να φεύγουν.
Η θεραπεία περιλαμβάνει φάρμακα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, χειρουργική επέμβαση. Μια ανασκόπηση του 2014 σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα έδειξε ότι η προσθήκη προβιοτικών και πρεβιοτικών στη συμβατική θεραπεία θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για την ύφεση της νόσου. Η ίδια ανασκόπηση εξέτασε τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά για τη νόσο του Crohn και δεν βρήκε κάποια θετική συσχέτιση.
Μια ανασκόπηση του 2018 για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα προβιοτικά μπορεί να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στη συμπτωματολογία του ΣΕΕ, αλλά δεν ήταν δυνατό να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους ή να προσδιοριστούν ποια είδη, στελέχη ή συνδυασμοί προβιοτικών είναι πιο πιθανό να είναι χρήσιμα.
Η Αμερικανική Γαστρεντερολογική Εταιρεία (AGA) μάλιστα εξέδωσε τον Ιούλιο του 2022 τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες για την θεραπεία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, στις οποίες δεν περιλαμβάνονται τα προβιοτικά. Η AGA επισημαίνει ότι υπάρχουν ακόμα κενά ως προς το αν τα προβιοτικά ενδείκνυνται σε ασθενείς με ευερέθιστο έντερο.
Προβιοτικά και στοματική υγεία
Οι περιοδοντικές παθήσεις προκύπτουν από μολύνσεις και φλεγμονές των ούλων και τον οστών που περιβάλλουν και στηρίζουν τα δόντια. Εάν η ασθένεια είναι σοβαρή, τα ούλα μπορεί να διαχωριστούν από τα δόντια, τα οστά μπορεί να χαθούν και τα δόντια μπορεί να χαλαρώσουν ή να πέσουν.
Μια ανασκόπηση του 2016 που αξιολόγησαν τα προβιοτικά για την περιοδοντική νόσο βρήκε στοιχεία ότι θα μπορούσαν να είναι μια χρήσιμη προσθήκη στη θεραπεία μειώνοντας τα βακτήρια που προκαλούν ασθένειες και βελτιώνοντας τα κλινικά σημεία της νόσου.
Προβιοτικά και αναπνευστικό σύστημα
Τα προβιοτικά έχουν δοκιμαστεί για τις επιδράσεις τους έναντι λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού (μια ομάδα που περιλαμβάνει το κοινό κρυολόγημα, τη μέση ωτίτιδα, την ιγμορίτιδα και διάφορες λοιμώξεις του λαιμού).
Μια αξιολόγηση του 2015, 12 μελετών με 3.720 συνολικά συμμετέχοντες έδειξε ότι τα άτομα που λαμβάνουν προβιοτικά μπορεί να έχουν λιγότερες και μικρότερης διάρκειας λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού. Ωστόσο, η ποιότητα των αποδεικτικών στοιχείων ήταν χαμηλή επειδή ορισμένες από τις μελέτες διεξήχθησαν ανεπαρκώς.
Προβιοτικά και αλλεργίες
Μια ανασκόπηση 23 μελετών, στις οποίες δοκιμάστηκαν προβιοτικά για τη θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας βρήκε κάποια στοιχεία ότι μπορεί να είναι χρήσιμα για τη βελτίωση των συμπτωμάτων και της ποιότητας ζωής. Ωστόσο, επειδή οι μελέτες εξέτασαν διαφορετικά προβιοτικά και μέτρησαν διαφορετικά αποτελέσματα, δεν μπορούσαν να γίνουν συστάσεις σχετικά με τη χρήση προβιοτικών. Σε αυτές τις μελέτες αναφέρθηκαν λίγες παρενέργειες των προβιοτικών.
Μια θεωρία είναι ότι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και στο περιβάλλον των ανθρώπων μπορεί να έχουν οδηγήσει σε μειωμένη επαφή με μικροοργανισμούς και ότι αυτή η μείωση μπορεί να έχει συμβάλει στην αύξηση των αλλεργιών.
Έχουν γίνει μελέτες στις οποίες χορηγήθηκαν προβιοτικά σε έγκυες γυναίκες και/ή μικρά βρέφη με την ελπίδα να αποτραπεί η ανάπτυξη αλλεργιών. Μια ανασκόπηση του 2015 που αξιολόγησαν τη χρήση προβιοτικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της πρώιμης βρεφικής ηλικίας διαπίστωσε ότι τα βρέφη που εκτέθηκαν σε προβιοτικά είχαν χαμηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ατοπική δερματίτιδα, ειδικά εάν εκτέθηκαν σε ένα μείγμα προβιοτικών. Ωστόσο, τα προβιοτικά δεν είχαν επίδραση στους κινδύνους άσθματος, συριγμού ή αλλεργικού πυρετού (αλλεργική ρινίτιδα).
Προβιοτικά και ψυχική υγεία
Μια μετα-ανάλυση έδειξε ότι η χορήγηση προβιοτικών θα μπορούσε να μειώσει τα επίπεδα στρες σε υγιείς εθελοντές και μπορεί να ανακουφίσει τα επίπεδα άγχους/κατάθλιψης.
Προβιοτικά και χορήγηση αντιβίωσης
Τα προβιοτικά έχουν μελετηθεί για τη διάρροια που σχετίζεται με χορήγηση αντιβίωσης. Μια ανασκόπηση του 2017, 17 μελετών σε άτομα που δεν νοσηλεύτηκαν έδειξε ότι η χορήγηση προβιοτικών σε ασθενείς μαζί με αντιβιοτικά σχετίστηκε με μείωση περίπου στο μισό της πιθανότητας διάρροιας που σχετίζεται με αντιβιοτικά. Τα προβιοτικά μπορεί να είναι χρήσιμα για τη διάρροια που σχετίζεται με αντιβιοτικά σε νέους και μεσήλικες.
Προβιοτικά και καρκίνος
Τα προβιοτικά μπορεί να καταστέλλουν την ανάπτυξη βακτηρίων που μετατρέπουν τα προκαρκινογόνα σε καρκινογόνα, μειώνοντας έτσι την ποσότητα των καρκινογόνων ουσιών στο έντερο.
Συμπερασματικά
Ο κατάλογος των οφελών για την υγεία από τη λήψη προβιοτικών, δεν περιορίζεται σε αυτά που αναφέρθηκαν μέχρι τώρα και περιλαμβάνει μια σειρά από πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα που απαιτούν, ωστόσο, περαιτέρω μελέτες σε ανθρώπους για να τεκμηριωθούν. Ούτως ή άλλως, στις περισσότερες περιπτώσεις, εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε ποια προβιοτικά είναι χρήσιμα και ποια όχι, αλλά και τι ποσότητα χρειάζεται σε κάθε περίσταση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ρόλος των προβιοτικών, θα γίνει πολύ μεγαλύτερο αντικείμενο συζήτησης την επόμενη δεκαετία στην ιατρική κοινότητα. Ως τότε όμως, όταν πρόκειται να εφαρμοστούν τα προβιοτικά στην πρόληψη και τη θεραπεία διαφόρων διαταραχών, θα πρέπει να προωθούνται με σκεπτικισμό και σεβασμό προς τον καταναλωτή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Health Benefits of Probiotics: A review, Kechagia M. et al., 2013
Probiotic supplementetion during antibiotic treatment is unjustified in maintaining the gut microbiome diversity: a systematic review and meta-analysis, Elias, Barna et al., 2023
